Rola modyfikacji mikrobioty w zapobieganiu chorobom alergicznym i ich leczeniu

W ostatnich latach wzrasta częstość występowania chorób alergicznych1. Dotyczy to zwłaszcza krajów dobrze rozwiniętych, w tym Polski2. Główną rolę w rozwoju astmy, alergicznego nieżytu nosa (ANN), alergii na pokarm i atopowego zapalenia skóry (AZS) odgrywają zaburzenia czynności immunologicznej komórek nabłonka/naskórka, czego efektem jest m.in. przewlekły proces zapalny leżący u podłoża objawów klinicznych chorób alergicznych. Wzorce odpowiedzi immunologicznej kształtują się we wczesnym okresie życia3. W jej programowaniu istotną rolę odgrywa mikrobiota4. Termin ten określa wszystkie mikroorganizmy (przede wszystkim bakterie, ale także jednokomórkowce, grzyby oraz wirusy) zasiedlające organizm człowieka, w tym głównie, ale nie wyłącznie, przewód pokarmowy. Zamiennie bywa stosowany termin: mikrobiom, który może oznaczać również zbiór genów tworzonych przez mikrobiotę4.

Zobacz także:

Wpływ cesarskiego cięcia i innych czynników warunkujących skład mikrobioty jelitowej u noworodków na ich stan zdrowia w przyszłości
 

Przegląd systematyczny 21 badań (2016) wykazał, że mikrobiom dzieci, które rozwiną w przyszłości choroby alergiczne, w porównaniu z mikrobiomem zdrowych rówieśników, charakteryzuje się mniejszą bioróżnorodnością, dominacją Firmicutes, większą liczebnością Bacteroidaceae oraz takich gatunków jak Bacteroides fragilis, Escherichia coli, Clostridioides (dawniej sklasyfikowane jako Clostridium) difficile, Bifidobacterium catenulatum i Bifidobacterium longum oraz mniejszą liczebnością Bifidobacterium adolescentis, Bifidobacterium bifidum, a także bakterii z rodzaju Lactobacillus5. Natomiast mikrobiota dzieci we wczesnej fazie choroby alergicznej, w porównaniu z mikrobiotą dzieci zdrowych, wykazuje mniejszą bioróżnorodność oraz liczebność gatunków Akkermansia muciniphila, Faecalibacterium prausnitzii i Clostridium5. Wiele czynników, działających zwłaszcza w okresie pre- i postnatalnym (pierwszych 1000 dni), wpływa na sposób i czas kolonizacji przez mikrobiotę w każdym miejscu ustroju. Mikrobiota oddziałuje zaś na układ odpornościowy i rozwój tolerancji immunologicznej, zapobiegając lub sprzyjając rozwojowi alergii i astmy (Rycina 1)6.

Do czynników wpływających na mikrobiotę należą m.in.: wiek ciążowy; rodzaj porodu (naturalny vs cięcie cesarskie); sposób żywienia dziecka (karmienie piersią vs mieszanki i późniejsza dieta); antybiotykoterapia stosowana przez matkę w ciąży oraz u dziecka we wczesnym dzieciństwie, ale również inne leki (np. inhibitory pompy protonowej); stan zdrowia i odżywianie się matki w okresie ciąży i laktacji; czynniki środowiskowe oddziałujące we wczesnym okresie życia (np. pobyt w oddziale intensywnej opieki medycznej, rodzeństwo, zwierzęta w domu, bliskość zwierząt gospodarskich, tereny zielone vs uprzemysłowione)7,8. Uznanie roli mikrobioty w utrzymaniu zdrowia i dysbiozie (zaburzeniach ilościowych i jakościowych mikrobioty) w etiopatogenezie wielu chorób, w tym alergii, sprawia, że interwencje modyfikujące mikrobiotę cieszą się ogromnym zainteresowaniem.

Na skład mikrobioty wpływają m.in.:

• probiotyki – żywe drobnoustroje, które podane w odpowiednich ilościach wywierają korzystny wpływ na organizm gospodarza9;
• prebiotyki – substraty, które są wybiórczo wykorzystywane przez drobnoustroje gospodarza, korzystnie wpływając w ten sposób na stan zdrowia człowieka10;
• synbiotyki – mieszanina składająca się z żywych drobnoustrojów i substratów selektywnie wykorzystywanych przez drobnoustroje gospodarza,
• korzystnie oddziałujących na jego organizm (działanie komplementarne lub synergistyczne)11.

Celem artykułu – stanowiącego część techniczną niezależnie opublikowanego stanowiska ekspertów12 – jest podsumowanie danych dotyczących roli modyfikacji mikrobioty w profilaktyce i leczeniu wybranych chorób alergicznych.

Redakcja Nestlé Baby&Me Medical